Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür, şaşırtıcı bir şekilde küçülüyor
Ortalama sürelere göre Dünya’ya ve Güneş Sistemi’ndeki diğer tüm gezegenlere en yakın gezegen olmasına rağmen Merkür, en az ilgi gören gezegenlerden biri. 59 Dünya günü süren Merkür gündüzünde sıcaklıkları 430°C’ye ulaşan, misafirleri için pek iyi bir karşılama sunmayan, kavrulmuş bir gezegen olmasından dolayı bu ilgi eksikliğinin en büyük sebebi kendisidir diyebiliriz. Atmosfer eksikliğini bile düşünmesek, burasının pek ziyaret etmek isteyeceğiniz bir gezegen olmadığı rahatlıkla söylenebilir.
Ama bu gezegen yine de oldukça ilginç özelliklere sahip. Örneğin 1974 yılında NASA’nın Mariner 10 görevi gezegenin yanından uçtu ve gezegenin küçüldüğüne dair kanıtlar keşfetti.
Bu kanıt, tüm gezegende “basamaklar” olarak bilinen kilometrelerce yükseklikteki yamaçlardan geldi. Bunlar, gezegenin termal soğuma nedeniyle büzülmesi sırasında “bindirme” adı verilen kayalıkların altındaki faylardan kaynaklanıyor.
Merkür, iç kısmının termal büzülmesi nedeniyle küçülüyor
Open University’de Gezegensel Yer Bilimleri Profesörü ve gezegenin büzülmesini araştıran yeni bir makalenin yazarı olan David Rothery, The Conversation için bir yazısında “Merkür’ün iç kısmı küçüldüğü için yüzeyi (kabuk) giderek daha az kaplanacak alana sahip oluyor. Buna, bir arazi parçasının bitişik arazi üzerine itildiği ‘bindirme fayları’ geliştirerek yanıt veriyor” diye açıklıyor ve devam ediyor: “Bu, yaşlandıkça bir elmanın üzerinde oluşan kırışıklıklara benzer; ancak elma kuruduğu için küçülürken, Merkür iç kısmının termal büzülmesi nedeniyle küçülür.”
2014 yılında gezegenin yaklaşık 7 kilometre daraldığı tahmin ediliyordu. Merkür’de, yüzeyini kaplayan çok sayıda çarpma kraterine bakarak bu küçülmenin ne zaman gerçekleştiğine dair oldukça iyi bir fikir edinmek mümkün. Bazı kraterler gezegenin büzülmesi nedeniyle kısalmış olsa da, basamakların üzerinde de kraterler bulunuyor ve bu da onlara neden olan çarpışmanın, fayın gezegenin kabuğunu değiştirmesinden sonra meydana geldiği anlamına geliyor.
Gökbilimciler bu bilgiden yola çıkarak basamakların yaklaşık 3 milyar yaşında olduğu sonucuna vardı. Ancak yeni çalışmada ekip, Merkür soğumaya devam ederken gezegendeki küçülmenin henüz bitmediğine dair kanıtlar buldu.
Open University doktora öğrencisi Ben Man, dik yamaçlarda, arazinin iki fay arasına düştüğü ve bir gerilme işareti olan “grabenler” (çökükler) buldu.
Rothery’nin açıkladığına göre “kabuğun genel olarak sıkıştırıldığı Merkür’de esneme şaşırtıcı görünebilir, ancak Man, bu grabenlerin, kabuğun bir itme diliminin bitişik araziye doğru itilirken bükülmesi durumunda meydana geleceğini fark etti. Bir parça tostu bükmeye kalkarsanız o da aynı şekilde çatlayabilir.“
Bu grabenler Merkür’deki meteor çarpmalarından gelen darbelerden kaynaklanan enkazla tamamen kaplanmadığı için ekip, esneme ve çökmenin 300 milyon yıldan daha kısa bir süre önce gerçekleştiğini tahmin ediyor ve bu, gezegenin daralmasının bugün hala devam ettiğinin kanıtı olarak görülüyor.
Çalışma Nature Geoscience’da yayınlandı.
